سید محمدرضا پوست فروشان پژوهش‌گر سینما و فیلم‌کوتاه، درباره پنجمین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران انجمن سینمای جوانان ایران توضیح داد.
به گزارش روابط عمومی انجمن سینمای جوانان ایران به نقل از روزنامه صبا، پنجمین همایش مطالعات فیلم کوتاه تهران در ادامه فعالیت‌های پژوهشی انجمن سینمای جوانان ایران و با هدف تولید محتوای تخصصی برای فیلمسازان فعال در حوزه فیلم کوتاه، عناوین ۲۹ چکیده مقاله راه‌یافته به این رویداد علمی، پژوهشی و سینمایی را اعلام کردند. از همین رهگذر روزنامه صبا با پژوهشگرانی که مقالات آن‌ها به این دوره از همایش علمی راه یافته گفتگویی داشته باشد که در ادامه می‌خوانید.
در ابتدا به صورت مختصر درباره موضوع مقاله خود صحبت کنید…
پاتریسیا کوپر در کتاب نوشتن فیلم کوتاه عنوان می‌کند که بر خلاف فیلم بلند ،فیلم کوتاه پیوندهای محکمی با هنرهای غیرتجاری مانند داستان کوتاه ،شعر،نقاشی و عکاسی دارد. استاد اصلانی (فیلم شطرنج باد) می‌گویند سینما هنر نیست بلکه برآیندی از تمام هنرها و علوم است.با تامل در این دو نظریه به این نتیجه رسیدم که برای پربار کردن درخت فیلم کوتاه باید به سراغ هنرهای دیگر رفت که در این مقاله به سراغ ادبیات رفتم چرا که ادبیات قرابت بیشتری با فیلم دارد. اصلی ترین بخش هر فیلم یعنی داستان از چشمه جوشان ادبیات سیراب می‌شود.پاتریسیا کوپر در کتابش به صراحت می‌گوید که ژانرهای فیلم بلند چندان کارآیی در فیلم کوتاه ندارند و برای فیلم کوتاه چند ژانر قائل می‌شود که قصه و حکایت دو فرم و ژانری هستند که در موردشان حرف می‌زند و اعتقاد دارد که این دو فرم داستانی در فیلم کوتاه کارآیی دارند .ژانر دیگری که کوپر مطرح می‌کند حکایت است که به جرات می‌توان گفت ادبیات پارسی یکی از غنی ترین متون ها در باب حکایت و قصه هست. حکایت یک داستان تمثیلی و استعاری است که هدفش ارائه درس زندگی است با این تفاوت که در حکایت بر خلاف قصه ،کاراکترها انسان هستند. مرغ همسایه غاز نیست بلکه نهایتا در بهترین حالت فقط مرغ است . علت این اتفاق که مرغ همسایه را غاز می‌بینیم این است که ما به عنوان فیلمساز با ادبیات کهن و حتی معاصر خودمان قهریم و این متون را نمی‌خوانیم.ادبیات پارسی مانند آب دریا است یعنی هر قدر از آن بچشید تشنه تر خواهید شد و هیچ گاه نمی‌توانی به انتهایش رسید. اما ما به حکم آب دریا را اگر نتوان کشید هم به قدر تشنگی باید چشید تلاش خواهیم کرد تا بهره ای از این دریای بیکران و اقیانوس مواج ببریم.ادبیات پارسی پشتوانه ای بسیار قوی و کارآمد برای تمام سینما است از کلاسیک گرفته تا پست مدرن و اکسپریمنتال و هر شکل و فرم جدیدتری.مثلا یکی از مولفه های سینمای پست مدرن ارجاع هست در حالی که ما قرن هاست در ادبیات پارسی شاهد استفاده از آرایه تلمیح هستیم که یکی از صنایع معنوی بدیع است که در آن نویسنده در ضمن نوشتار خود به عناصری از گذشته مانند شخصیت ها و وقایع تاریخی و دینی ارجاع می‌دهد.
چگونه این موضوع برای شما مسئله شد؟
اینکه آیا ما در زمینه ژانر پیشینه ای داشته ایم یا نه و اگر داشته ایم چقدر در زمان حاضر و در فیلم کوتاه کاربرد دارد برایم مسئله بود همچنین مدتی بود که در انجمن سینمای جوانان شهرستان تربت حیدریه بر سر مسئله ژانر در فیلم کوتاه بحث و گفتگو می‌کردیم که اختلاف نظرهای بسیاری وجود داشت و نظر اغلب دوستان این بود که ژانر در فیلم کوتاه همان ژانرهای فیلم بلند است که نظریه کامل و درستی نبود. به همین دلیل من مطالعه در زمینه ژانر را شروع کردم و با مطالعه کتب مختلف و شنیدن نظریات اساتید بزرگ سینمای ایران به این یقین رسیدم که مسئله ژانر در فیلم کوتاه با فیلم بلند شبیه اما در ادامه بسیار متفاوت است که این مهم نیاز به تحقیق و پژوهش بسیاری را می‌طلبید. فراخوان پنجمین همایش مطالعات فیلم کوتاه انجمن سینما جوانان با موضوع بومی گرایی در ژانر، فرصت مغتنمی بود تا به همین بهانه یک کار پژوهشی انجام بدهم تا هم خودم بیشتر بیاموزم و هم شاید بتوانم کمک کوچکی به دوستان فیلمسازم داشته باشم. به همین ترتیب تحقیق و پژوهش را با محوریت ژانر ادامه دادم و دیدم که ما در ادبیات خودمان چقدر ژانرهای جذاب و متنوعی داریم که تا کنون مغفول مانده و تحقیقی درباره ژانرهای ادبی که مناسب فرم فیلم کوتاه باشد انجام نشده است.
برای رسیدن به پاسخ پرسش های مقاله خود از چه منابع مکتوب و تحقیقاتی استفاده کرده اید؟
در عصر فضای مجازی و دنیای اینترنت کار تحقیق و پژوهش بسیار آسان تر و سریعتر از سال‌های گذشته است که جای هیچ عذر و بهانه ای برای عدم دسترسی به منابع وجود ندارد.امام رضا علیه السلام فرمودند: «لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق کسی که شکرگذار مخلوق نباشد، شکرگذار خالق نیز نیست». من از عزیزانی که در معاونت آموزش انجمن سینمای جوانان هستند نهایت قدردانی و تشکر رو بجا می آورم بخاطر تهیه و تولید گفتگوهای بر خط و همایش و سخنرانی هایی که در فضای مجازی در دسترس عموم علاقه مندان قرار داده اند
روند پژوهش و استفاده از منابع پژوهشی در ایران خصوصا در حوزه فیلمسازی را چگونه ارزیابی کرده اید؟
متاسفانه آمار بسیار پایین سرانه مطالعه در کشور دامن حوزه فیلمسازی را هم گرفته است و این کوتاهی به هیچ عذر و بهانه ای قابل پوشش نیست .به لحاظ وجود منابع مطالعاتی از قبیل مقالات فارسی و آثار ترجمه شده و آثار اساتید بزرگ ایرانی چیزی کم نداریم هر نقصی که وجود دارد از کوتاهی ماست و اینکه فیلمسازان ما با کتاب خواندن عجین نیستند . اینکه فیلمسازان ما بعد از سالها تحصیل و کار در عرصه فیلم کوتاه با نویسندگان بزرگ ایرانی داستان کوتاه آشنا نباشد پذیرفتنی نیست و حتی قبیح است.مثلا دکتر حسین نیرومند چند کتاب درباره فرم فیلم و مدیریت چشم مخاطب و مبانی خلاقیت در تصویر دارند که کمتر کسی با ایشان آشناست که این اتفاق هم مایه شرمساری است و هم باعث می‌شود عرصه فیلم کوتاه که بخش آوانگارد سینمای دنیاست در ایران رشد و بالندگی ضعیفی داشته باشد.
اختصاصی درباره موضوع مقاله خود بگویید؟
پاتریسیا کوپر در مبحث فیلم کوتاه داستان خوب که مناسب فیلم کوتاه باشد را به وهم گرا و واقع گرا تقسیم می‌کند که از نظر من این دو فرم در فیلم کوتاه کارآیی خوبی دارند و ما را از درگیری با بحث کلاسیک و مدرن و پست مدرن رها می‌کند. در ادبیات پارسی نیز ما یک دسته بندی شبیه به این را از قرن‌ها پیش داشته‌ایم یعنی ادبیات محاکاتی (واقعی) و غیرمحاکاتی (شگفت). من در این مقاله به پژوهش در ژانرهای ادبی کهن نظیر خوابنامه،فرزندنامه،مضحک،نقیضه ،وهمناک در متونی مثل منطق الطیر عطار ،بهارستان جامی و کلیات سعدی پرداخته ام.
