چهارمین نشست تخصصی سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه با موضوع «رئالیسم در فیلم کوتاه» با حضور مهرداد اسکویی و احمد الستی برگزار شد.
به گزارش ستاد خبری سی و پنجمین جشنواره فیلم کوتاه تهران، در ادامه سلسله نشست‌های تخصصی جشنواره فیلم کوتاه تهران، موضوع «رئالیسم در فیلم کوتاه» توسط مهرداد اسکویی با نمایش فیلم «رویاهای دم صبح» بررسی شد.
در ابتدای این نشست، احمد الستی، دبیر علمی نشست‌های تخصصی «۳۵-۲۰»، سوالی در رابطه با تفاوت واقع‌گرایی و رئالیسم در فیلم مستند مطرح کرد و از مهرداد اسکویی خواست توضیحی در این رابطه ارائه دهد.
مهرداد اسکویی در پاسخ به این سوال گفت: شما در ادبیات رئالیسم ندارید، بلکه رئالیسم جادویی و روانشناسی دارید و ادبیاتی‌ها با این مقوله برخورد متفاوتی داشتند، چون رئالیسم چندان تعریف‌پذیر نیست و امر واقع ما را گیج میکند. در سینمای داستانی، رئالیسم شاعرانه فرانسه یا نئورئالیسم ایتالیا تعاریف مختلفی بر اساس نگاه آنها به واقعیت وجود دارد، اما این نگاه بیرونی است؛ یعنی خلاقیت خود را از راه پرورش واقعیت ارائه می‌‌دهد.
اسکویی با اشاره به نئورئالیسم ایتالیا و چزاره زاواتینی که دیدگاه‌های عمیقی را مطرح می کند، افزود: زاواتینی بعد از جنگ، دوربین فیلمسازان ایتالیایی را که قبلا خیلی درگیر فیلم‌های داخل استودیو بود به کوچه و خیابان برد و شخصیت های زندگی روزمره را موضوع قرار داد و گفت ما چندان به تخیل احتیاج نداریم و از برخورد با واقعیت روزمره زندگی، می‌‌توانیم به عمقی رسوخ کنیم که با سینمایی که تا به حال در سینمای ایتالیا به صورت تکه تکه، قصه هایی را تعریف می کند، متفاوت است.
این فیلمساز درباره فیلم‌های مستند بیان کرد: ما با امر واقع رو در رو می‌‌شویم و اصلا امکان ثبت و ضبط نداریم و به سمت کشف و جست‌و جو در لایه‌های مختلف شخصیتها و موضوع خود حرکت می‌‌کنیم.
اسکویی با بیان اینکه یکی از مهمترین تفاوت‌ها جست و جویی برای کشف در سینمای مستند است که خیلی به عمق می رود، افزود: در فیلم‌های رئالیستی این تمرکز را برای اینکه بتوانیم لایه لایه به عمق شخصیتها برویم نداریم و بیشتر ترجیح می‌‌دهند به امر واقع نگاه کنند.
او با مثالی از فیلم «دزد دوچرخه» ویتوریو دسیکا و صحنه‌ای که شخصیت اصلی سعی در دزدیدن دوچرخه دارد، گفت: وقتی متوجه می‌‌شوند که شخصیت اصلی قصد دزدیدن دوچرخه را دارد و به او اجازه نمی دهند، مقابل پسرش خرد می‌‌شود و در خود فرو می‌‌رود، اما اگر او یک مستندساز بود، سعی می‌‌‌‌‌کرد عمیق‌تر به موضوع نگاه کند و جست و جو کند که چطور آدمی در این موقعیت خود را درگیر می کند و چه فشاری را تحمل میکند.
در ادامه الستی، این بحث را مطرح کرد که حدود ۴۰ صفحه در کتاب «سینمای مستند» تألیف ریچارد میران بارسام به تعریف واقعیت در سینمای مستند می‌‌پردازند، اما کتاب‌هایی که بعد از سال ۲۰۰۰ درباره سینمای مستند نوشتند، به این مقوله نمی‌‌پردازند و علت چیست؟
اسکویی در پاسخ به این سوال، گفت: در ادبیات نویسندگان بزرگ از تعریف معنای واقعیت طفره می‌‌روند. قرن نوزدهم برخورد ما با رئالیسم و نگاه به قشر کارگر و ضعیف، تقدیر محتومی است که آن ها را درگیر خود کرده است. در قرن بیستم در فیلم ها مفرهایی برای این موضوع پیدا می شود و می‌توانند با تقدیر خود مبارزه کنند. در قرن بیست و یک لزوما در فیلم‌هایی که به رئالیسم می پردازند، تنها قشر کارگر نیستند بلکه می‌‌تواند شامل تمام قشرها شود.
این مستندساز با تأکید بر اینکه ما تأویل بر اساس گذشت زمان داریم و به عبارتی ذهن ما در حال رشد است، افزود: تعریف ما گام به گام تغییر میکند و من مطمئنم که قرن ۲۲ برخورد با رئالیسم، برخورد متفاوت‌تری با ما و سینماگران است.
الستی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که با توجه به تکنولوژی که در اختیار داریم، بهتر توانستیم واقعیت را ضبط کنیم؟… آیل این امکان برای قرن ۲۲ چطور خواهد بود؟
اسکویی پاسخ داد: وقتی که ژان روش در فرانسه با این پرسش مواجه شد که چطور دوربین را از روی سه پایه بردارند، اتفاقات بزرگی افتاد و همزمانی صدا و تصویر سبک کار را تغییر داد. با آمدن دیجیتال گاهی کل فیلم در یک پلان گرفته شده است و این تعریف، ما از امر واقع را تغییر داده است.
او یادآوری کرد: تکنولوژی به واقعیت کمک نمی‌کند بلکه کمک میکند تعریف جدیدی از رویارویی با امر واقع به دست بیاوریم.
پس از نمایش فیلم «رویاهای دم صبح» اسکویی درباره فیلم خود گفت: در شروع فیلم، برخورد مستندساز را با عالم واقع نمی‌‌بینیم. من هر شب باید یک شعر یا داستان بخوانم و باید ریتم نوشته‌ها در تنم باشد. شما با مستندسازی رو به رو هستید که برای امر واقع تعریفی ندارد، اما خیلی در ارتباط با آن کنجکاو است و برای آفریدن موقعیت‌هایی برای کشف تلاش میکند.
او با اشاره به روش فیلمسازی خود عنوان کرد: هیچ علاقه‌ای به اینکه دوربین را بگیرم و دنبال موضوعی بدوم، ندارم و با افزایش سنم بیشتر دوست دارم سینما یعنی؛ صدا، تصویر و کادربندری، پیگیری جهان درون شخصیتها و ارتباط آنها را مقابل دوربینم دنبال کنم. بسیاری از شما فیلم داستانی کوتاه یا بلند ساختید و من نیز در حال رقابت با شما هستم. من نیز فیلم‌هایم در جشنواره های متفاوت روی پرده های سینما نمایش داده شده است، اما یک جا نگفتند این فیلم‌ها مستند نیست.
اسکویی خاطرنشان کرد: باید برای برخورد خود نسبت به تعاریف از دهه ۴۰ و سینمای درخشان مستند آن زمان تا الآن تفاوت قائل شوید. من هیچ دخل و تصرفی در جهان کاراکترهای خودم نمی‌کنم، اما اجازه دارم که با آنها برخورد سینمایی داشته باشم. برای من کشف جهان درون شخصیتها و رابطه درونی آنها با یکدیگر اهمیت دارد و این‌ها باید برون‌ریزی شود.
بخش پایانی این نشست نیز به پرسش حاضران و پاسخگویی مهرداد اسکویی به سوالات سپری شد.
بر اساس این گزارش، سی و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم کوتاه تهران تا ۲۲ آبان ماه در پردیس ملت ادامه دارد.
شایان ذکر است، سلسله نشست‌های تخصصی سی و پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران با عنوان «۳۵-۲۰» به مفاهیم متعددی چون رئالیسم، فرمالیسم، مینیمالیسم و باور پذیری در هنرهای مختلفی چون ادبیات، سینما و… می‌‌پردازد.
